چکیده پژوهش
پژوهش حاضر به بررسی عوامل زیستی مؤثر در بروز سوء مصرف مواد پرداخته است. به همین منظور در کنار سؤال اصلی مبنی بر «مقایسه تأثیر عوامل زیستی مؤثر در بروز رفتار سوء مصرف مواد در بین افراد معتاد و غیرمعتاد»، یک سؤال دیگر با توجه به متغیرهای سن، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت تأهل در افراد معتاد تهیه و مورد بررسی قرار گرفت.
روش پژوهش توصیفی از نوع علمی، مقایسه‌ای وجامعه آماری شامل کلیه افراد معتاد مستقر در زندان مرکزی اصفهان در سال ۱۳۸۷ و همچنین دانشجویان به عنوان گروه شاهد بوده است. نمونه پژوهش شامل ۶۰ نفر از معتادین و ۶۰ نفر از افراد عادی بوده که گروه معتادین به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شده و گروه غیرمعتاد به وسیله روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده است. ابزار اندازه‌گیری پرسشنامه ۶۰ سؤالی گری و ویلسون بوده است که از روایی و پایایی مناسبی در تحقیقات قبلی برخوردار بوده است. داده‌ها با استفاده از روش‌های آزمون T و آزمون F مورد بررسی قرار گرفت که عمده‌ترین نتایج آن به شرح زیر می‌باشد:
- تفاوت معناداری بین عوامل زیستی گرایش به سوءمصرف مواد در افراد معتاد و غیرمعتاد وجود دارد.
- بین عوامل مؤثر بر سوءمصرف مواد مخدر در افراد معتاد و غیرمعتاد بر اساس متغیرهای سن، سطح تحصیلات، شغل، وضعیت تأهل تفاوت معناداری وجود داشت.
فهرست مطالب
عنوان مطالب………………………………………………………. صفحه
فصل اول کلیات پژوهش
۱-۱ مقدمه………………………………………………………………………………………. ۱۴
۲-۱ بیان مساله……………………………………………………………………………….. ۱۶
۳-۱ اهمیت و ضرورت مساله……………………………………………………………. ۱۸
۴-۱ اهداف پژوهش…………………………………………………………………………. ۲۰
۵-۱ فرضیه‌های پژوهش………………………………………………………………….. ۲۱
۶-۱ تعریف اصطلاحات…………………………………………………………………….. ۲۱
الف: تعریف نظری……………………………………………………………………………. ۲۱
ب: تعریف عملیاتی……………………………………………………………………………. ۲۱
فصل دوم: پیشینه پژوهش
- مقدمه………………………………………………………………………………………….. ۲۵
۱-۲ مباحث نظری……………………………………………………………………………. ۲۵
۲-۲ سوء مصرف مواد یک بیماری مغزی است…………………………………… ۲۶
۳-۲ سوء مصرف مواد فقط یک بیماری مغزی نیست…………………………… ۲۷
۴-۲ اصطلاح شناسی……………………………………………………………………….. ۲۹
۵-۲ سوء مصرف و وابستگی به مواد………………………………………………… ۳۰
۶-۲ اعتیاد………………………………………………………………………………………. ۳۰
۱-۶-۲ همه‌گیری شناسی………………………………………………………………….. ۳۱
۲-۶-۲ سبب شناسی………………………………………………………………………… ۳۲
۳-۶-۲ عامل سایکو دینامیک……………………………………………………………… ۳۲
۴-۶-۲ نظریات رفتاری…………………………………………………………………….. ۳۳
۵-۶-۲ وراثت چیست؟……………………………………………………………………… ۳۴
۶-۶-۲ عوامل ژنتیک………………………………………………………………………… ۳۶
۷-۶-۲ عوامل عصبی- شیمیایی………………………………………………………… ۳۶
۸-۶-۲ ابتلای همزمان……………………………………………………………………… ۳۷
۹-۶-۲ اختلالات شخصیت ضد اجتماعی…………………………………………….. ۳۸
۱۰-۶-۲ افسردگی و خودکشی …………………………………………………………. ۳۸
۷-۲ اختلالات وابسته به الکل…………………………………………………………….. ۳۹
۱-۷-۲ همه‌گیری شناسی………………………………………………………………….. ۴۰
۲-۷-۲ فعالیت‌های الکتروفیزیولوژیکی………………………………………………… ۴۰
۳-۷-۲ شیمی حیاتی یا زیست شیمی………………………………………………….. ۴۲
۴-۷-۲ آسیب‌پذیری زیستی نسبت به الکلیسم………………………………………. ۴۳
۵-۷-۲ عوامل شخصیتی و روان شناختی…………………………………………… ۴۷
۶-۷-۲ درمان و بازپروری……………………………………………………………….. ۴۹
۸-۲ اختلالات وابسته به آمفتامین (یا شبه آمفتامین)…………………………….. ۵۰
۱-۸-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………… ۵۱
۲-۸-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………… ۵۱
۳-۸-۲ اختلال سایکوتیک ناشی از آمفتامین………………………………………… ۵۲
۴-۸-۲ درمان و بازتوانی…………………………………………………………………. ۵۳
۹-۲ اختلالات وابسته به کافئین………………………………………………………….. ۵۴
۱-۹-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………… ۵۵
۲-۹-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………… ۵۵
۳-۹-۲ ژنتیک و مصرف کافئین…………………………………………………………. ۵۶
۴-۹-۲ کافئین به عنوان یک ماده مورد سوء مصرف…………………………… ۵۶
۵-۹-۲ عوارض نامطلوب …………………………………………………………………. ۵۷
۶-۹-۲ درمان…………………………………………………………………………………. ۵۸
۱۰-۲ اختلالات وابسته به حشیش………………………………………………………. ۵۹
۱-۱۰-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………. ۶۰
۱-۱-۱۰-۲ شیوع و روندهای اخیر……………………………………………………. ۶۰
۲-۱-۱۰-۲ نوروفارماکولوژی…………………………………………………………… ۶۱
۳-۱۰-۲ اختلال سایکوتیک ناشی از حشیش………………………………………… ۶۲
۴-۱۰-۲ اختلال اضطرابی ناشی از حشیش…………………………………………. ۶۳
۵-۱۰-۲ درمان و بازتوانی……………………………………………………………….. ۶۳
۱۱-۲ اختلال وابسته به کوکائین………………………………………………………… ۶۶
۱-۱۱-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………. ۶۶
۲-۱۱-۲ هم ابتلائی………………………………………………………………………….. ۶۷
۳-۱۱-۲ سبب شناسی………………………………………………………………………. ۶۷
۱-۳-۱۱-۲ عوامل ژنتیک …………………………………………………………………. ۶۷
۲-۳-۱۱-۲ عوامل اجتماعی و فرهنگی ………………………………………………. ۶۸
۳-۳-۱۱-۲ یادگیری و شرطی شدن…………………………………………………… ۶۸
۴-۳-۱۱-۲ عوامل دارویی………………………………………………………………… ۶۹
۴-۱۱-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………. ۶۹
۵-۱۱-۲ سوء مصرف کوکائین و وابستگی بر آن………………………………… ۷۱
۶-۱۱-۲ اختلال سایکوتیک ناشی از کوکائین ……………………………………… ۷۱
۷-۱۱-۲ اختلال خلقی ناشی از کوکائین …………………………………………….. ۷۲
۸-۱۱-۲ اختلال اضطرابی ناشی از کوکائین ………………………………………. ۷۲
۹-۱۱-۲ اثرات نامطلوب …………………………………………………………………… ۷۲
۱-۹-۱۱-۲ اثرات بر عروق مغزی……………………………………………………… ۷۳
۲-۹-۱۱-۲ اثرات قلبی……………………………………………………………………… ۷۳
۳-۹-۱۱-۲ حملات تشنجی………………………………………………………………… ۷۴
۱۰-۱۱-۲ درمان و بازتوانی……………………………………………………………… ۷۴
۱۲-۲ اختلالات وابسته به مواد توهم زا……………………………………………… ۷۶
۱-۱۲-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………. ۷۷
۲-۱۲-۲ مصرف داروهای توهم زا……………………………………………………. ۷۷
۳-۱۲-۲ آثار روان شناختی………………………………………………………………. ۷۸
۴-۱۲-۲ مکانیزمهای نوروفیزیولوژیکی………………………………………………. ۷۹
۵-۱۲-۲ اختلالات سایکوتیک ناشی از مواد توهم زا…………………………….. ۸۰
۶-۱۲-۲ اختلال خلقی ناشی از مواد توهم زا………………………………………. ۸۱
۷-۱۲-۲ درمان……………………………………………………………………………….. ۸۱
۱۳-۲ اختلالات مربوط به مواد استنشاقی…………………………………………… ۸۲
۱-۱۳-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………. ۸۳
۲-۱۳-۲ اثرات نامطلوب …………………………………………………………………… ۸۴
۳-۱۳-۲ درمان……………………………………………………………………………….. ۸۵
۱۴-۲ اختلالات مربوط به نیکوتین……………………………………………………… ۸۵
۱-۱۴-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………. ۸۷
۲-۱۴-۲ بیماران روانی…………………………………………………………………….. ۸۸
۳-۱۴-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………. ۸۸
۴-۱۴-۲ سبب یابی وابستگی به نیکوتین……………………………………………… ۸۹
۵-۱۴-۲ اثرات نامطلوب …………………………………………………………………… ۹۰
۶-۱۴-۲ مزایای بهداشتی ترک سیگار………………………………………………… ۹۰
۷-۱۴-۲ درمان……………………………………………………………………………….. ۹۱
۱-۷-۱۴-۲ درمانهای روان شناختی………………………………………………….. ۹۱
۲-۷-۱۴-۲ درمانهای روانی- دارویی………………………………………………… ۹۲
۱۵-۲ اختلالات مربوط به مواد شبه افیونی (اپیوتید)…………………………….. ۹۳
۱-۱۵-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………. ۹۵
۲-۱۵-۲ نوروفارماکولوژی………………………………………………………………. ۹۶
۳-۱۵-۲ هم ابتلائی………………………………………………………………………….. ۹۷
۴-۱۵-۲ سبب شناسی………………………………………………………………………. ۹۸
۱-۴-۱۵-۲ عوامل روانی- اجتماعی…………………………………………………… ۹۸
۲-۴-۱۵-۲ عوامل ژنتیک و زیستی…………………………………………………….. ۹۸
۳-۴-۱۵-۲ نظریه روانپویشی……………………………………………………………. ۹۹
۱۶-۲ اختلالات مربوط به فن سیکلیدین (یا شبه فن سیکلیدین)……………….. ۱۰۰
۱-۱۶-۲ همه گیری شناسی………………………………………………………………. ۱۰۰
۲-۱۶-۲ نورفارماکولوژی………………………………………………………………… ۱۰۰
۳-۱۶-۲ اختلال خلقی ناشی از فن سیکلیدین……………………………………….. ۱۰۱
۴-۱۶-۲ اختلالات اضطرابی ناشی از فن سیکلیدین………………………………. ۱۰۱
۵-۱۶-۲ درمان……………………………………………………………………………….. ۱۰۱
۲-۲ پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………. ۱۰۲
فصل سوم: روش تحقیق
مقدمه ……………………………………………………………………………………………. ۱۰۵
۱-۳ روش تحقیق…………………………………………………………………………….. ۱۰۵
۲-۳ جامعه آماری تحقیق………………………………………………………………….. ۱۰۵
۳-۳ ابزار اندازه گیری……………………………………………………………………… ۱۰۵
۴-۳ تعیین حجم نمونه………………………………………………………………………. ۱۰۶
۵-۳ روش‌های تجزیه و تحلیل داده‌ها ……………………………………………….. ۱۰۶
۶-۳ تعیین اعتبار و روایی پرسشنامه…………………………………………………. ۱۰۷
۷-۳ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات…………………………………………………….. ۱۰۸
فصل چهارم: یافته های پژوهش
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری
بحث و نتیجه گیری…………………………………………………………………………… ۱۲۱
۱-۵ چه کسی مسئول پیشگیری از اعتیاد است؟…………………………………… ۱۲۱
۲-۵ محدودیت های پژوهش……………………………………………………………… ۱۲۴
۳-۵ پیشنهادهای پژوهش…………………………………………………………………. ۱۲۴
پیشنهادهایی به والدین……………………………………………………………………… ۱۲۴
پیشنهادهایی به مسوولین …………………………………………………………………. ۱۲۵
۴-۵ محدود کردن دسترسی به دارو………………………………………………….. ۱۲۷
۵-۵ آموزش و پیشگیری………………………………………………………………….. ۱۲۸
۶-۵ بهبود درمان و پژوهش……………………………………………………………… ۱۲۹
۷-۵ توصیه های محافظت کننده………………………………………………………… ۱۳۰
۸-۵ فهرست منابع:…………………………………………………………………………… ۱۳۳
منابع فارسی……………………………………………………………………………………. ۱۳۴
منابع خارجی…………………………………………………………………………………… ۱۳۵
ضمیمه ………………………………………………………………………………………….. ۱۳۶
فهرست جداول
عنوان مطالب صفحه
۱- جدول شماره (۱-۴) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین………. ۱۱۰
۲- جدول شماره (۲-۴) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین براساس سن ۱۱۱
۳- جدول شماره (۳-۴) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین براساس وضعیت تأهل ۱۱۱
۴- جدول شماره (۴-۴) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین بر اساس شغل ۱۱۲
۵- جدول شماره (۵-۴) توزیع فراوانی گروه نمونه معتادین و غیرمعتادین براساس سطح تحصیلات ۱۱۲
۶- جدول شماره (۶-۴) نتایج آزمون t مستقل مقایسه مولفه های عوامل زیستی گرایش به اعتیاد در بین افراد معتاد و غیرمعتاد……………………………………………………………………………………………….. ۱۱۳
۷- جدول شماره (۷-۴) نتایج آزمون t تفاوت میانگین گروه معتادین و غیرمعتادین در مولفه های عوامل زیستی گرایش به سوء مصرف مواد………………………………………………………………………. ۱۱۴
۸- جدول شماره (۸-۴) نتایج آزمون t تفاوت میانگین مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد در گروه معتادین براساس سن ………………………………………………………………….. ۱۱۵
۹- جدول شماره (۹-۴) نتایج آزمون تعقیبی LSD اختلاف میانگین بین عوامل زیستی براساس سن معتادین ۱۱۶
۱۰- جدول شماره (۱۰-۴) نتایج آزمون t تفاوت میانگین مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد در گروه معتادین براساس میزان تحصیلات………………………………………….. ۱۱۷
۱۱- جدول شماره (۱۱-۴) نتایج آزمون تعقیبی LSD اختلاف میانگین بین عوامل زیستی براساس سطح تحصیلات ۱۱۷
۱۲- جدول شماره (۱۲-۴) نتایج آزمون t تفاوت میانگین مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد در گروه معتادین بر اساس ………………………………………………………………… ۱۱۸
۱۳- جدول شماره (۱۳-۴) نتایج آزمون تعقیبی CSD اختلاف میانگین بین عوامل زیستی براساس شغل ۱۱۹
۱۴- جدول شماره (۱۴-۴) نتایج آزمون f تفاوت میانگین گروه معتادین مجرد و متأهل در مولفه های عوامل زیستی موثر بر گرایش به سوء مصرف مواد …………………………………………………………. ۱۱۹
منابع فارسی:
۱- اسعدی، سید حسن( ۱۳۷۴). تحقیقی کاربردی درباره پیشگیری از مصرف نابجای مواد مخدر، روان‌گردان، الکل توتون. تهران: انجمن اولیا مربیان.
۲- اسحاقیان، مهدی (۱۳۷۹). می‌خواهم پژوهشگر شوم. جزوه آموزشی دوره اقدام پژوهش مرکز آموزش نیروی انسانی اصفهان.
۳- ایزدی، افسانه (۱۳۸۰). اعتیاد و جوانان، پایان نامه کارشناسی رشته روانشناسی دانشگاه پیام نور زرین شهر.
۴- بنجامین جی سادوک، ویرجینیا، ای سادوک. خلاصه روانپزشکی، علوم رفتاری/ روانپزشکی بالینی: ترجمه حسن رفیعی، فرزین رضاعی، ۱۳۸۲٫ تهران: ارجمند.
۵- دلاور، علی (۱۳۷۶). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: رشد.
۶- روزنهان، دیوید ال. سیلکمن، مارتین ای.پی. روانشناسی نابهنجاری آسیب‌شناسی روانی، ترجمه یحیی سید (۱۳۸۰). تهران: ساوالان.
۷- رئوفی، مریم، رضوی، ماریا (۱۳۷۸). راهنمای پیشگیری اعتیاد، تهران: مولفین.
۸- رمضانی، فرزانه. بررسی عوامل زیستی سوء مصرف مواد در معتادین مرد استان اصفهان، پایان نامه کارشناسی رشته روانشناسی، دانشگاه پیام نور زرین شهر.
منابع خارجی:
۱- Alan.leshner.(1997). Addiction is a Brain Disease and it matters national in statute of justice journal U.S.A
2- Cloninger. (1988). Heterogeneity and the Classification of Alcholism advances in Alcohol and substance Albuse. U.S.A
نظرات شما عزیزان:
