فهرست مطالب
عنوان صفحه
چکیدهی فارسی
پیش گفتار………………………………………………………………………………………….. ۷-۱
نشانههای اختصاری…………………………………………………………………………………. ۸
فصل اوّل: زندگی و مشرب عرفانی احمد………………………………………………….. ۳۵-۹
یادداشتها………………………………………………………………………………………. ۳۸-۳۶
فصل دوم: مدخلها …………………………………………………………………………… ۲۷۱-۳۹
ابدال………………………………………………………………………………………………… ۴۳-۴۰
احسان……………………………………………………………………………………………… ۴۶-۴۴
اخلاص……………………………………………………………………………………………. ۵۱-۴۷
ادب………………………………………………………………………………………………… ۵۸-۵۲
بیداری……………………………………………………………………………………………… ۶۱-۵۹
پیر…………………………………………………………………………………………………… ۶۶-۶۲
تقوی……………………………………………………………………………………………….. ۷۰-۶۷
تفویض…………………………………………………………………………………………….. ۷۳-۷۱
توبه…………………………………………………………………………………………………. ۷۹-۷۴
توحید………………………………………………………………………………………………. ۸۵-۸۰
توفیق……………………………………………………………………………………………….. ۸۷-۸۶
توکّل ………………………………………………………………………………………………. ۹۳-۸۸
جذبه……………………………………………………………………………………………….. ۹۷-۹۴
حال ………………………………………………………………………………………………. ۱۰۲-۹۸
حرص……………………………………………………………………………………………. ۱۰۶-۱۰۳
حقیقت ………………………………………………………………………………………….. ۱۱۰-۱۰۷
حیرت……………………………………………………………………………………………. ۱۱۲-۱۱۱
خانقاه ……………………………………………………………………………………………. ۱۱۶-۱۱۳
خوف…………………………………………………………………………………………….. ۱۲۱-۱۱۷
درویش…………………………………………………………………………………………… ۱۲۶-۱۲۲
دنیا ……………………………………………………………………………………………….. ۱۳۰-۱۲۷
دولت ……………………………………………………………………………………………. ۱۳۲-۱۳۱
رجا……………………………………………………………………………………………….. ۱۳۶-۱۳۳
رحمت…………………………………………………………………………………………… ۱۳۸-۱۳۷
روح………………………………………………………………………………………………. ۱۴۱-۱۳۹
ریاضت…………………………………………………………………………………………… ۱۴۲-۱۴۴
زهد……………………………………………………………………………………………….. ۱۵۱-۱۴۵
سرّ (اسرار)………………………………………………………………………………………. ۱۵۵-۱۵۲
سماع……………………………………………………………………………………………… ۱۶۲-۱۵۶
شریعت………………………………………………………………………………………………. ۱۶۳
شکر………………………………………………………………………………………………. ۱۶۷-۱۶۴
صبر……………………………………………………………………………………………….. ۱۷۳-۱۶۸
صوفی……………………………………………………………………………………………….. ۱۷۴
طاعت…………………………………………………………………………………………….. ۱۷۷-۱۷۴
طلب……………………………………………………………………………………………… ۱۸۱-۱۷۸
عشق …………………………………………………………………………………………….. ۱۸۷-۱۸۲
عقل ……………………………………………………………………………………………… ۱۹۰-۱۸۸
علم ………………………………………………………………………………………………. ۱۹۸-۱۹۱
فقر………………………………………………………………………………………………… ۲۰۳-۱۹۹
قناعت……………………………………………………………………………………………. ۲۰۷-۲۰۴
کرامت …………………………………………………………………………………………… ۲۱۴-۲۰۸
کشش………………………………………………………………………………………………… ۲۱۵
مؤمن……………………………………………………………………………………………… ۲۱۸-۲۱۵
مجاهدت ……………………………………………………………………………………….. ۲۲۲-۲۱۹
محبّت…………………………………………………………………………………………….. ۲۲۹-۲۲۳
مرید………………………………………………………………………………………………. ۲۳۵-۲۳۰
معرفت…………………………………………………………………………………………… ۲۴۲-۲۳۶
ناز…………………………………………………………………………………………………. ۲۴۶-۲۴۳
نصیحت …………………………………………………………………………………………. ۲۴۹-۲۴۷
نفس ……………………………………………………………………………………………… ۲۵۳-۲۵۰
نیاز……………………………………………………………………………………………………. ۲۵۴
وجد ……………………………………………………………………………………………… ۲۵۸-۲۵۴
وقت……………………………………………………………………………………………… ۲۶۳-۲۵۹
همّت…………………………………………………………………………………………………. ۲۶۴
هوی………………………………………………………………………………………………. ۲۶۶-۲۶۴
یقین………………………………………………………………………………………………. ۲۷۱-۲۶۷
فهرست منابع و مآخذ………………………………………………………………………… ۲۷۵-۲۷۲
چکیدهی انگلیسی
پیشینهی تحقیق:
با نگاهی کوتاه به تاریخچهی فرهنگ نویسی در زبان فارسی، میبینیم که تا روزگار معاصر، فرهنگها جنبهی عام داشته؛ یعنی به یک مقوله یا صنف، دسته و رشتهی خاصّی اختصاص ندارند. با گسترش دامنهی دانشها، تکنیکها و هنرها، امروزه فرهنگهای اختصاصی در هر رشته از علوم تهیّه شده است؛ به طوری که بعضی از لغات و اصطلاحات خاصّ آن رشته را در لغت نامههای معمولی نمیتوان یافت .
متون عرفانی نیز از این تخصّصگرایی دور نمانده و تاکنون فرهنگهای متفاوتی در این زمینه به رشتهی تحریر درآمده است که برخی از آنان به صورت عمومی، بعضی اصطلاحات عرفان و تصوّف را مختصر یا مفصّل شرح دادهاند و برخی از آنها دربارهی اصطلاحات و تعبیرات یک اثر خاص یا یک نویسندهی خاص نگارش یافته است. در ذیل به برخی از آنها اشاره میشود:
۱- شرح اصطلاحات تصوّف تألیف سیّد صادق گوهرین (۱۰ جلد)
۲- فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، سیّد جعفر سجّادی (۱ جلد)
۳- فرهنگ نوربخش، جواد نوربخش (۸ جلد)
۴- فرهنگ اصطلاحات عرفانی، منوچهر دانشپژوه (۱ جلد)
۵- تبیین اصطلاحات و واژههای غزلیات عرفانی، احمد حبیبیان (۱جلد)
۶- مفهوم و معانی اصطلاحات عرفانی، حسین علی اکبر قوچانی (۱ جلد)
۷- فرهنگ اصطلاحات استعاری صوفیه ، شرف الدّین حسینی ابن الفتی تبریزی(قرن هشم) (۱جلد)
۸- فرهنگ قیاسی عشق و عرفان، مهشید مشیری (۱ جلد)
۹- شناخت شاخصهای عرفانی( مجموعهی سه رساله از مولانا محمّد طبسی، فخرالدّین عراقی و ملّا حسین فیض کاشانی) (۱ جلد)
۱۰-فرهنگ اصطلاحات عرفان و تصوّف عبدالرزّاق کاشانی، ترجمه محمّد علی مودود لاری (۱ جلد)
۱۱-فرهنگ اصطلاحات عرفانی ابن عربی، گل بابا سعیدی (۱ جلد)
۱۲-فرهنگ واژگانی ادبی – عرفانی، جمعی از مؤلفان (۱ جلد)
۱۳-فرهنگ اصطلاحات عرفان اسلامی، جمعی از پژوهشگران (۱ جلد)
۱۴-فرهنگ اصطلاحات عرفانی محیی الدّین عربی، ترجمهی قاسم میرآخوری و حیدر شجاعی (۱ جلد)
با سیری کوتاه در این آثار، خواهیم دید که همهی آنها کاملاً تخصّصی بوده و برخی مربوط به آثار منثور و برخی نیز مربوط به آثار منظوم میباشند و یا برخی بسیار مفصّل و کامل به شرح اصطلاحات و لغات پرداخته، ولی برخی خیلی کوتاه و مجمل به توضیح واژگان پرداخته و البتّه برخی تنها به آوردن معادلهای انگلیسی آنها اکتفا کردهاند. در هر صورت میتوان از همهی آنها به عنوان فرهنگهای تخصّصی عرفان و تصوّف یاد کرد.
ضرورت و انگیزههای تحقیق:
به گمان بنده، برای آشنایی دقیق و کامل با تمام جوانب افکار و اندیشههای یک صاحب اثر، ضروری است که فرهنگی خاص برای آثار او نوشته شود، چون اثر هر نویسنده یا شاعر در عین تشابه با آثار معاصرانش، تفاوتهای زبانی و فکری نیز با آنها دارد و این ضرورت در متون نثر عرفانی بیش از بیش جلوهگر میباشد.
با توجّه به این نکات و همچنین جایگاه عرفانی، ادبی، علمی و اجتماعی شیخ بزرگوار احمد جامی نامقی و تأثیر و جایگاه ممتاز این عارف شهیر در خطّهی پاک و عارف پرور تربت جام و تعلّق خاطر این مرید نوآموز به این عارف پاک طنیت و ادای دِین به عنوان همولایتی ایشان و نیز پیشنهاد آگاهانه و دلسوزانهی استاد بزرگوار جناب آقای دکتر خواجهایم، انگیزههایی شد تا در مسیر نگارش فرهنگی تحلیلی از اصطلاحات عرفانی آثار منثور ژنده پیل احمد جامی نامقی گام بردارم.
روش تحقیق:
روش کار در این تحقیق به شیوهی کتابخانهای است. ابتدا پس از مطالعهی اجمالی آثار شیخ احمد جام، پنجاه وشش واژه و اصطلاح عرفانی از آثار این عارف ژنده پیل استخراج و هر یک به عنوان یک مدخل در نظر گرفته شد. با توافق استاد محترم راهنما، چند تن از عارفان و صوفیان پیش و پس از احمد جام انتخاب گردید؛ از جمله خواجه عبدالله انصاری، احمد غزّالی، عین القضّات همدانی، ابوالقاسم قشیری و عزّالدّین کاشانی، سپس هر واژه و اصطلاح در آثار این عارفان جستجو گردید؛ در هر مورد، نظر و دیدگاه نویسندگان آن، مورد بررسی و شناخت قرار گرفت و در ادامه، نظر شیخ احمد جام نیز از آثار وی استخراج و سپس در بیشتر موارد به نوعی مقایسه و نتیجهگیری پرداخته شد. در ضمن در تعریف لغوی و اصطلاحی واژگان از نظرات بزرگان دیگری بجز افراد مذکور نیز استفاده شد تا اثر از ارزش و عمق بیشتری برخوردار گردد. در بعضی از مدخلها، مطلبی ذکر نشده و فقط به مدخل دیگری ارجاع داده شده است. دلیل این کار، این است که در آثار احمد جام، مدخلهایی مانند درویش و صوفی، جذبه و کشش، حقیقت و شریعت و… با هم و در کنار هم آمده و شیخ به نوعی مقایسه پرداخته است؛ به این دلیل، ما آن دو را از یکدیگر جدا کرده و در یک مدخل که در ترتیب حروف الفبا پیشتر قرار میگیرد، کامل توضیح دادهایم و در مدخل دیگر فقط مطلب را به مدخل پیشین ارجاع دادهایم.
ناگفته نماند که کار در زمینهی آثار منثور عرفانی احمد جام، بسیار گسترده و مستلزم وقت طولانی بود و نیز به دلیل عدم دسترسی به همهی آثار این عارف شهیر با موافقت استاد محترم راهنما، این جستجو و تفحّص در چهار اثر شیخ بزرگوار شامل مفتاح النجات، انسالتّائبین، روضه المذنبین و سراج السّائرین انجام گرفت.
ساختار پایان نامه:
پایاننامهی حاضر علاوه بر پیش گفتار، شامل دو فصل کلّی است که در فصل اوّل، زندگی نامه، آثار، ویژگیهای نثر در سدهی پنجم و ششم هجری و مشرب عرفانی و… را در برمیگیرد. در فصل دوم، پنجاه و شش اصطلاح عرفانی که از آثار شیخ احمد استخراج، به ترتیب حروف الفبا تنظیم و مرتّب شده و در پایان هم فهرست منابع و مآخذ ذکر شده است.
امید است که این اثر با وجود کاستیها و عیبها توانسته باشد گامی هر چند کوتاه در راه شناخت جایگاه عارف جلیل القدر شیخ احمد جام و آثار وی برداشته باشد؛ لذا با اعتذار تمام، امیدوارم عذر نگارنده از جهت نقایص احتمالی، مسموع واقع افتد.
نوع فایل: ورد 275 صفحه
نظرات شما عزیزان: