چکیده:
قدمت ازدواج همپای پیدایش بشر است. در نخستین نجوای رازگونه، آدم ابوالبشر به خداوند میگوید: پروردگارا! در برابر خود کسی را میبینم که در دلم میلی و انسی به او احساس میکنم و چون خداوند یگانه، نجوای بنده یکدانهاش را شنید فرمود: اگر او را میخواهی از من بخواه و وصال او را از من طلب کن…
تحقیق حاضر با لطف و عنایت خداوند متعال و با عنوان: «خانواده در اسلام» با بهرهگیری از آیات قرآن به عنوان منبعی اصیل و متقن، سرچشمه گرفته از وحی و روایات نورانی حضرات معصومین (علیهما السلام) ارائه میگردد.
به طور مجمل اصطلاح خانواده مؤثرترین عامل انتقال فرهنگ و رکن بنیادی جامعه است که در شرایط مختلف در تأثیر و تأثر متقابل با فرهنگ و عوامل اجتماعی است. انسانها در خانواده به هویت و رشد شخصیتی دست مییابند و در خانوادههای سالم و رشید به تکامل معنوی و اخلاقی نائل میشوند. لذا خانواده عامل کمالبخشی، سکونت، آرامش و بالندگی به اعضای خویش است که در تحولات اساسی جوامع نقش عمدهای ایفا میکند. البته خانواده متأثر از عملکرد مذهب، آموزش و حکومت نیز میباشد و این تأثر به صورت متقابل باعث ایجاد تغییرات اساسی میگردد. اگر خانواده محیط سالم و سازندهای داشته باشد و نیازهای جسمی و روحی افراد خویش را برآورده سازد، کمتر به خدمات جانبی و جبرانی برای خانواده نیاز است. در تعریف خانواده بیان شده: خانواده گروهی است متشکل از افرادی که از طریق نسب و سبب و رضاع با یکدیگر به عنوان، شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشترکی پدید آورده و در واحد خاصی زندگی میکنند.
اینک با توجه به حساسیت بیش از حد موضوع و حتی سرنوشتساز بودنش، این ضرورت به چشم میخورد که در باب خانواده پژوهشهایی کارآمد به عمل آید. انسان با تشکیل خانواده، مثلث نیازهای سهگانهاش را، اعم از تمتع جنسی، تمنای عاطفی و تعهد انسانی، پوشش میدهد و از روابط آزاد که عمدتاً در سطح نازل و حیوانی تمتع جنسی قرار میگیرد، جدا میشود و هر چقدر در مقوله ازدواج حیطه شناختی درستتر ترسیم گردد و حیطه مصداقی صحیحتر انتخاب شود قدرت پاسخگویی به مثلث انسانی نیاز، بیشتر میشود. اما معالاسف دنیای امروز مطالب دیگری را تعقیب میکند و حتی فکر ازدواج را به زیر تازیانههای عقبماندگی و بیعرضگی و اسیر شدن میکشاند. لذا باید عوامل انزوای ازدواج و ایذاء ازدواجکردهها، شناسایی و با به کارگیری فرامین اساسی در باب خانواده، ازدواج را به تسهیل کشانید.
با توجه به مطالب فوق این پایاننامه مشتمل بر چهار بخش است: بخش اول ـ کلیات (تعریف و تبیین موضوع و…) و بخش دوم شامل بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان همچون زرتشت، مسیحیت، یهود و اسلام و همچنین بنا بر ضرورت خانواده در اندیشه نظریهپردازان نیز بیان گردیده، بخش سوم بررسی جایگاه خانواده در اسلام و بیان ضروریات مورد نظر اسلام در این باب، آثار و فواید ازدواج و دو بخش چهارم به عنوان مبانی حقوقی و اخلاقی خانواده در اسلام به طرح حقوق همسران و آمیختگی این حقوق با اخلاق پرداخته میشود و پژوهش با مبحث رفع اختلافات خانوادگی به پایان رسیده است.
در این مطلب سعی شده است از منابع دست اول تفسیری و روایی و همینطور در جهت تجزیه و تحلیل هر چه بیشتر موضوع از مقالات و پایاننامههای مرتبط استفاده گردد که تعدد منابع نشان از توجه و کنکاش بیش از حد پژوهشگر دارد.
فهرست مطالب
تقدیم ج
تقدیم و تشکر د
چکیده ه
بخش اول – کلیات
مقدمه ۲
۱-۱- تعریف و تبیین موضوع ۴
الف – تعریف لغوی عیال ۴
ب – تعریف لغوی أسر ۴
ج – تعریف لغوی زوج ۵
د – خانواده در اصطلاح ۱۰
۲-۱- ضرورت و اهداف تحقیق ۱۳
۳-۱- پیشینه موضوع ۱۴
۴-۱- فرضیات اصلی و فرعی ۱۵
۵-۱- روش تحقیق ۱۶
بخش دوم – بررسی جایگاه خانواده در اعصار گذشته و ادیان
۱-۲- خانواده در اعصار گذشته ۱۸
الف – خانواده در اقوام وحشی ۱۸
ب – خانواده در روم قدیم ۱۹
ج – خانواده در یونان قدیم ۲۰
د – خانواده در ایران باستان ۲۱
ه – خانواده در عرب جاهلیت ۲۲
۲-۲- خانواده در ادیان ۲۴
الف – خانواده در زرتشت ۲۴
ب – خانواده در میان مسیحیان و یهودیان ۲۶
ج – خانواده در اسلام ۲۸
* کارگر و جایگاه خانه در قرآن ۳۰
۱- محل تسکین ۳۱
۲- محل ذکر و تلاوت آیات الهی ۳۱
۳- محل رابطه قدسی ۳۲
۴- لزوم حفظ حریم خانه ۳۲
۳-۲- وضعیت خانواده در جهان معاصر ۳۳
۴-۲- ابعاد خانواده در اندیشه نظریه پردازان علوم انسانی ۴۴
الف – تاریخ ۴۴
ب – جامعه شناسی ۴۵
ج – حقوق ۴۶
د- اقتصاد ۴۶
ه – روان شناسی ۴۸
و – علوم سیاسی ۴۹
ز – علوم تربیتی ۵۰
بخش سوم – میزان تقدس خانواده در اسلام
مقدمه ۵۲
۱-۳- ضرورت تشکیل خانواده ۵۴
الف – ازدواج یک سنت الهی ۵۵
ب – ازدواج وسیله حفظ دین است ۵۵
ج – فضیلت عبادت متأهل ۵۶
د – بهترین تجارت، زن شایسته ۵۶
۲-۳- آثار و فواید ازدواج ۶۰
الف – غریزه جنسی ۶۱
۱-زنا ۶۲
۲-عریان گرایی ۶۳
۳-چشم چرانی ۶۴
۴-لواط (همجنس خواهی) ۶۴
۵-خود ارضایی ۶۵
* عوامل ایجاد رفتار جنسی مطلوب در روابط زناشوئی: ۶۷
۱- رضایت زوجین در انتخاب یکدیگر ۶۷
۲- رعایت احترام و محبت متقابل ۶۷
۳- پرهیز از احیاء منفی ۶۷
۴- تفاهم و توافق میان همسران در روابط جنسی ۶۸
۵- رعایت اخلاق جنسی ۶۸
ب – نیاز به آرامش و سکون ۶۸
ج – نیاز به انس دمورت ۷۰
د – میل به تداوم وجود خویش ۷۲
و – پرورش نسل سالم و پاک ۷۳
ه – حفظ عفت و حیای فردی و اجتماعی ۷۴
۳-۳- چارچوب خانواده متعادل و ایده آل در اسلام ۷۶
۱- تعادل نظر و عمل ۷۶
۲- تعادل معنویت و مادیت ۷۷
۳- تعادل سد زمان ۷۷
۴- تعادل منطق و عاطفه ۷۷
۵- تعادل گفتن و شنیدن ۷۷
۶- تعادل سازگاری و انتقادگری ۷۷
۷- تعادل مصالح درونی و مصالح بیرونی ۷۸
۸- تعادل هدف های تربیتی ۷۸
۹- تعامل مدیریت و مشارکت ۷۸
۱۰- تعادل امکانات و انتظارات ۷۸
* فواید متعادل بودن خانواده ۷۸
۴-۳- معیارهای انتخاب همسر ۸۰
الف – ملاک های گزینش همسر از دیدگاه جامعه شناختی خانواده ۸۱
۱- الف – روان شناختی ۸۱
۲- الف – روان شناختی ۸۱
۳-الف – اقتصادی ۸۲
۴-الف – اجتماعی ۸۲
۵-الف – خانوادگی ۸۳
۶- الف – قاعده همسان همسری ۸۳
ب – ملاک های گزینش همسر از دیدگاه اسلام ۸۳
۱-ب- صفات متناسب برای زن ۸۴
۲-ب – ملاک های گزینش مرد ۸۶
۳-ب – اولویت بندی ملاک های مختلف ۸۷
۴-ب – دقت در تطبیق معیارها بر مصداق مورد نظر ۸۸
۱- مشورت با کارشناس ۸۸
۲- تحقیق ۸۹
۳- گفت و گوی مستقیم ۸۹
بخش چهارم – مبانی حقوق و اخلاقی خانواده در اسلام
مقدمه ۹۲
۱-۴- فلسفه خاص اسلام درباره حقوق خانوادگی ۹۳
الف – حقوق مشترک ۹۴
۱-الف – توجه به جایگاه خانواده ۹۴
۲-الف – تثبیت نقشها ۹۶
۳-الف – حفظ شئون فردی ۹۶
۴-الف – آشنایی و پایبندی به تعهدات حقوقی و اخلاقی ۹۶
۵-الف – حسن معاشرت ۹۷
ب – حقوق همسران در قرآن و حدیث ۹۹
۱-ب – وظایف و نسبت به همسرش ۹۹
۱- حقوق مادی و نفقه زن ۹۹
۲- تأمین نیاز جنسی ۱۰۰
۳- نظافت و آراستگی ۱۰۱
۴- پرهیز از سخت گیری ۱۰۲
۵- غیرت دینی ۱۰۲
۲-ب- وظایف زن نسبت به همسرش ۱۰۳
۱- آیا ریاست در خانواده امری ضروریست؟ ۱۰۵
۲- تمکین و تأمین نیاز جنسی ۱۱۰
۳- زینت و آرایش برای شوهر ۱۱۰
۴- پاکدامنی و حجاب زن ۱۱۱
۲-۴- آمیختگی احکام حقوقی و اخلاقی در قرآن ۱۱۲
۳-۴- رفع اختلاف در خانواده در قرآن و حدیث ۱۱۳
الف – اصل تأمین نیازهای عاطفی ۱۱۴
ب – اصل مشاوره ۱۱۴
ج – اصل صلح و سازش ۱۱۵
د – اصل حاکمیت ۱۱۶
ه – طلاق، عرش الهی را می لرزاند ۱۱۷
نتیجه گیری ۱۲۰
فهرست منابع و مأخذ ۱۲۷
الف ) کتب عربی ۱۲۷
ب ) کتب فارسی ۱۲۷
ج) مقالات ۱۳۰
فهرست منابع:
الف) کتب عربی
۱-قرآن کریم، ترجمه مهدی الهی قمشه ای ، انتشارات دهاقانی (اسماعیلیان)، قم، ۱۳۷۶٫
۲-ابن فارس، مقائیس اللغه ، مصر، مکتبه المصطفی البابی المجلسی، ۱۳۸۹ ق. ج ۳٫
۳-البحرانی ، ابومحمد الحسن، قم، مؤسسه نشر اسلامی، ۱۴۰۴ ق.
۴-ابن جمعه عروسی حویزی، عبدعلی (علامه حویزی)، تفسیر نور الثقلین، قم، دارالکتب العلمیه، ۱۳۸۲ ق، ج ۴٫
۵-ابن حسن حر عاملی، محمد عاملی، محمد، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت (ع).
۶-رازی، فخر، تفسیر کبیر، بیروت ، دارالحیاء التراث العربی، بی تا، ج ۲۵٫
۷-عبدالحسن غفار ، عبدالرسول ، المرأه المعاصر ، مطبعه القهر، ۱۴۰۴ ق.
۸-مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار ، بیروت – لبنان، مؤسسه الوفاء ، ۱۹۸۳ م، مجلدات ۷ و ۷۵ و ۱۰۰ و ۱۰۳٫
ب – کتب فارسی:
۹- آصفی، آصفه، خانواده و تربیت در ایران، تهران، انتشارات انجمن اولیاء و مربیان، بی تا.
۱۰- آیت الله زاده، محمدباقر، ازدواج و طلاق در اسلام و سایر ادیان ، تهران، نشر دکتر مجید حائری؛ بهار ۱۳۶۴٫
۱۱- آذربایجانی، مسعود، دیگران ، روانشناسی اجتماعی با نگرش به منابع اسلامی، پژوهشکده موزه و دانشگاه (سمت)، بی جا، ۱۳۸۲٫
۱۲- اسکندری، محمدحسین ، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی؛ بهار ۱۳۸۳، ج ۲٫
نظرات شما عزیزان:
